လူတိုင္း မျဖစ္မေန ေရွာင္သင့္တဲ့ ကင္ဆာ အားေပး အစားအစာမ်ား
ေမး ။ ။ ဒီေန႔ေတာ့ ဘယ္လိုမ်ဳိးအစား အစာေတြစားရင္ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ ေဆြးေႏြးခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ပထမဆံုးအေနနဲ႔ ကင္ဆာေရာဂါနဲ႔ အစားအစာ ဘယ္နည္းဘယ္ပံု ဆက္စပ္ေနတယ္ဆိုတာ အရင္ဆံုးေျပာျပေပးပါ။
ေျဖ ။ ။ ကင္ဆာျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြထဲမွာ အစားအစာေရြးခ်ယ္စားေသာက္ပံု မွန္ကန္မႈမရွိလို႔ျဖစ္ရျခင္းဟာ အဓိကက်လွပါတယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အစားအစာေတြက်ေတာ့ မၾကာခဏ ဆိုသလိုစားမိေနမယ္။ ကင္ဆာကို ကာကြယ္ေပးတဲ့အစားအစာေတြက်ေတာ့ စားတာနည္းမယ္ဒါမွမဟုတ္ လံုးဝမစားမိရင္ ကင္ဆာဆိုတာျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ အလြန္႔ကိုမ်ားပါတယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္ တဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းကို ကာဆီႏိုဂ်င္လို႔ေခၚပါတယ္။
သဘာဝမွာ ေတြ႕ရ လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူေတြဖန္တီးယူလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ Carcinogenလို႔ပဲ သတ္မွတ္ပါတယ္။ သဘာဝအတိုင္းအစားအစာေတြ၊ေရ၊ ေျမ၊ သစ္ပင္ေ တြမွာရွိတာကို Natural carcinogen လို႔ေခၚၿပီး ဓာတုေဗဒနည္းျဖင့္ ဖန္တီးျပဳလုပ္လို႔ရတဲ့ ကင္ဆာျဖစ္ ေစႏိုင္တဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းေတြကိုေတာ့ Chemical carcinogen လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ Carcinogen ေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္ထဲကို တစ္နည္းနည္းနဲ႔ ေရာက္လာၿပီးရင္ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာရွိတဲ့ ဆဲလ္ရဲ႕ DNA ကို ေျပာင္းလဲေစႏိုင္တဲ့ သတၱိရွိလို႔ ကင္ဆာဆဲလ္အျဖစ္ကို ေျပာင္းသြားရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အစားအ စာေတြ ထဲမွာပါဝင္တဲ့ Carcinogen ေတြကို လူေတြက သ တိမထားမိေတာ့ တစ္ခါစားရင္ နည္းနည္းနဲ႔ ၾကာလာတဲ့အခါမွာ ကင္ဆာအျဖစ္ကို ကူးေျပာင္းသြားတာျဖစ္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ ဘယ္လိုပစၥည္းမ်ိဳးေတြဟာ Carcinogen ျဖစ္ၿပီး ဘယ္အစားအစာေတြမွာ ပါဝင္တယ္ဆိုတာလဲ သိပါရေစ။
ေျဖ ။ ။ Carcinogen ေတြကေတာ့ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အျဖစ္အမ်ားဆံုးေတြကေတာ့-
(၁) Afl atoxin လို႔ေခၚတဲ့ မိႈဆိပ္ပါဝင္ေနတဲ့ အစားအစာေတြ
(၂) တူးေအာင္ကင္ထားတဲ့ အစားအစာေတြနဲ႔ အပူခ်ိန္လြန္ကဲစြာေပးထားတဲ့ အစားအစာေတြ
(၃) ျပည့္ဝဆီနဲ႔ ေျပာင္းလဲဆီပါဝင္မႈမ်ားတဲ့ အစားအစာေတြ
(၄) အသား၊ ငါးေတြကို တာရွည္ခံေအာင္ျပဳျပင္ထားတဲ့ ဓာတုေဗဒေဆးေတြပါဝင္တဲ့ အစားအစာေတြ (ဥပမာ Nitrite)
(၅) အျခားအေထြေထြ ေန႔စဥ္စားသံုးေလ့ရွိတဲ့ အစားအစာေတြထဲက အခ်ဳိ႕ေသာဓာတ္ပစၥည္းမ်ားစတဲ့ Carcinogen ေတြနဲ႔ ထိေတြ႕တာၾကာရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ Aflfl atoxin ဘယ္လိုေၾကာင့္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာလဲ နည္းနည္းရွင္းျပေပးပါ ဆရာ။
ေျဖ ။ ။ အစားအစာေတြမွာ ေရေငြ႕ပါဝင္ႏႈန္း ၁၄ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ခဲ့ရင္ မၾကာခင္မွာမိႈတက္တာ လူတိုင္းေတြ႕ ဖူးၾကမွာပါ။ မိႈတိုင္းဟာ လူကိုဒုကၡေပးတာ မဟုတ္ေပမယ့္ Aspergillus အမ်ဳိးအစားျဖစ္ခဲ့ရင္ Afl atoxin ထုတ္ေပးတဲ့ အတြက္ စားသံုးသူကို ကင္ဆာေရာဂါရေစႏိုင္ပါတယ္။ Aspergillus မိႈစိတ္မ်ဳိးေပါင္း ခုနစ္ခုကေန Afl atoxin မိႈဆိပ္ ထုတ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီမိႈဆိပ္ကို အဓိကေျခာက္မ်ဳိး ခြဲျခားထားပါတယ္။
G1 G2 (G =Green), B1 B2 (B = Blue), နဲ႔ M1 M2 (M = Milk) တို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအဆိပ္ကို Fluorescence microscopeနဲ႔ ၾကည့္လို႔ အစိမ္းေရာင္ျမင္ရရင္ G အမ်ဳိးအစားလို႔ ေခၚပါတယ္။ အစိမ္းေရာင္ရင့္ရင္ G1 နဲ႔ႏုရင္ G2 ဆိုၿပီးေခၚပါတယ္။ အျပာေရာင္ျမင္ရရင္ B အေရာင္ရင့္ရင္ B1 ႏုရင္ B2 ျဖစ္ပါတယ္။ M1 နဲ႔ M2 ကေတာ့ ႏြားႏို႔ထဲမွာပါတဲ့ Afl atoxin ကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ Aflatoxin B1 B2, G1 G2 ပါဝင္တဲ့ အစားအစာေတြကို အဓိကအုပ္စု သံုးစုခြဲထားပါတယ္။
(က) အမ်ားဆံုးေတြ႕ရတဲ့ အုပ္စုကေတာ့ အေစ့ထုတ္ေျပာင္းနဲ႔ ေျမပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေျမပဲကေန ထုတ္တဲ့ ေျမပဲဆီ၊ ေျမပဲ ဖတ္၊ ေျမပဲယို အားလံုးပါပါတယ္။
( ခ ) ဒုတိယအမ်ားဆံုးေတြ႕ရတာကေတာ့င႐ုတ္သီးေျခာက္၊ ငါးေျခာက္၊ ပုစြန္ေျခာက္၊ အုန္းဆံေျခာက္တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
( ဂ ) တတိယေတြ႔ႏိုင္တာကေတာ့ ပဲမ်ဳိးစံုနဲ႔ပဲကိုအေျခခံၿပီးထုတ္လုပ္ထားတဲ့ အစားအစာေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
M1 M2 ပါဝင္တဲ့ အစားအစာေတြကေတာ့ႏို႔နဲ႔ ႏို႔ထြက္ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ မလိုင္တို႔၊ေထာပတ္တို႔၊ ဒိန္ခဲတို႔၊ ႏို႔မႈန္႔တို႔ျဖစ္ ပါတယ္။အဓိကအေနနဲ႔ အဲဒီအစားအစာေတြမွာ မိႈတက္ခဲ့ရင္ မိႈဆိပ္ဟာပါ လာႏိုင္တာမို႔ မစားမိဖို႔ အဓိကလိုအပ္ပါ တယ္။ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ားစားရင္ အႏၲရာယ္ရွိသလဲဆိုတာ ပါဝင္တဲ့ပမာဏေပၚ မူတည္ပါတယ္။
ေတာ္႐ံုတန္႐ံု အ နည္းငယ္ စား႐ံုနဲ႔ေတာ့ ပါလာတဲ့ Aflatoxin ကို အသည္းကေန ေခ်ဖ်က္ႏိုင္စြမ္းရွိလို႔ အႏၲရာယ္မရွိပါ။ ဒါေပမဲ့ ပမာဏ မ်ားရင္ေတာ့ အသည္းက မေခ်ဖ်က္ႏိုင္လို႔ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။
Aflatoxin ေၾကာင့္ အမ်ားဆံုးျဖစ္တာကေတာ့ အသည္းကင္ဆာျဖစ္ပါတယ္။
အသည္းကင္ဆာျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္း ရင္းေတြထဲမွာ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ခုလည္းျဖစ္ပါတယ္။ အစားအစာထဲမွာ ပါလာတဲ့ Aflatoxin ဟာ အူကေနတစ္ဆင့္ အသည္းကိုေရာက္သြားပါတယ္။ အသည္းဆိုတာကေတာ့ ဝင္လာတဲ့ အဆိပ္အေတာက္ေတြ ခႏၶာကိုယ္ကို အႏၲ ရာယ္မရွိေအာင္ လုပ္ေပးရတဲ့ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရ တာဆိုေတာ့ သူ႔အေနနဲ႔ ခႏၶာကိုယ္တစ္ခုလံုးရဲ႕ကိုယ္စား ဒဏ္ေတြ အားလံုးကို ခံသြားရတာလို႔ ေျပာရင္ရပါတယ္။ အသည္းမွာရွိတဲ့ DNA ေတြ ပ်က္စီးၿပီး ကင္ဆာအျဖစ္ကို ေရာက္သြား ရျခင္းျဖစ္ပါ တယ္။
ေမး ။ ။ ဓာတုေဗဒပစၥည္းေတြနဲ႔ ၾကာရွည္ခံေအာင္၊ အရသာရွိေအာင္ မ်ဳိးစံုျပဳျပင္ထားတဲ့ အစားအစာေတြကေရာ ဘာေၾကာင့္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ရတာပါလဲဆရာ။
ေျဖ ။ ။ အစားအစာေတြထဲမွာ ထည့္သြင္းေလ့ေလ့ရွိတဲ့ အခ်ဳိ႕ေသာ ဓာတုေဗဒပစၥည္းေတြကေန ကင္ဆာျဖစ္ေလ့ရွိပါ တယ္။ ထင္ရွားတဲ့ ဥပမာတစ္ခုအေနနဲ႔ အသား၊ ငါးေတြကို တာရွည္ခံေအာင္ျပဳ လုပ္ရာမွာ သံုးတဲ့ယမ္းစိမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီယမ္းစိမ္းေတြဟာတျဖည္းျဖည္း Nitrite ေတြအျဖစ္ ၿပိဳကြဲသြားၿပီး ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အေထာက္အထား ကို ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ကတည္းက အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး သိပၸံပညာရွင္ ႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ John Barnes နဲ႔ Peter Magee တို႔ကၾကြက္ ေတြမွာ စမ္းသပ္ေတြ႕ရွိေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းကေတာ့လူေတြဟာ သိပ္သတိမမူခဲ့ၾကပါဘူး။ ၁၉၇ဝျပည့္ႏွစ္ မွာ ေနာ္ေဝႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ တိရစာၧန္ေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းေတြက တိရစၦာန္ေတြမွာ အသည္းကင္ဆာျဖစ္တဲ့ ႏႈန္းဟာ ေၾကာက္ခမန္းလိလိ ျမင့္တက္လာလို႔ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုတာ စိစစ္တဲ့အခါ သူတို႔စားတဲ့ အစားအစာထဲမွာ Nitrite ေတြနဲ႔ ၾကာရွည္ခံေအာင္ ျပဳလုပ္ထားလို႔ဆိုတာ သိခဲ့ရတယ္။
အစားအစာေတြမွာ Nitrite ထည့္ရတဲ့ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္က ဗက္တီးရီးယားေတြ ေပါက္ပြားမႈကို ဟန္႔တားဖို႔ျဖစ္ပါ တယ္။
ဒါမွသာ ၾကာရွည္ခံမွာျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ Clostridium botulinum လို႔ေခၚတဲ့ အစာအဆိပ္သင့္ေစတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာမွာ အလြန္ထိေရာက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ Nitrite ေတြကို အပူေပးလိုက္ရင္ ဥပ မာ-ေၾကာ္လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ကင္လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ အသား ထဲမွာ နဂိုကတည္းက ပါဝင္ၿပီးျဖစ္တဲ့ Amine ေတြနဲ႔ ဓာတ္ျပဳၿပီး Nitrosamine အျဖစ္ကိုေျပာင္းသြားပါတယ္။
အဲဒီဓာတ္ပစၥည္းက ကင္ဆာျဖစ္ေစႏုိင္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၾကာ ရွည္ခံေအာင္ျပဳ လုပ္ထားတဲ့ Nitrite ပါဝင္တဲ့ ဝက္အူေခ်ာင္း၊ ၾကက္အူေခ်ာင္းတို႔၊ ဝက္ေပါင္ေျခာက္တို႔အပါအဝင္ အ သားငါးေတြစားရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ သိခဲ့ရပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ကံေကာင္းတာက သူ႕ရဲ႕အာနိသင္ကို ဗီတာမင္စီက ဖ်က္ဆီးႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး ဆက္လက္ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိခဲ့တာ ေၾကာင့္ အဲဒီအစားအစာေတြထဲမွာ ဗီတာမင္စီပါ တစ္ခါတည္း ထည့္သြင္း ထုတ္လုပ္ရ မယ္ဆိုၿပီး အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ကစလို႔ ဥပေဒျပ႒ာန္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။ အနည္းဆံုး 550 Ppm ထည့္ရမယ္လို႔ ဥပေဒကဆိုထားပါတယ္။
ဒါမွသာ ေစ်းကြက္တင္ ေရာင္းခ်ခြင့္ျပဳပါတယ္။ အဲဒီ ဗီတာမင္စီ ဟာ Nitrosamine ေတြကို Nitric oxide အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေပး လို႔အႏၲရာယ္မရွိ ဆက္လက္စားသံုးႏိုင္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာ ေရာင္းခ်ေနတဲ့ ဝက္အူေခ်ာင္းတို႔၊ ၾကက္အူ ေခ်ာင္းတို႔အပါအဝင္ Nitrite နဲ႔ ၾကာရွည္ခံေအာင္ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ အစားအစာေတြမွာ ဗီတာမင္စီပါဝင္တယ္
မပါဝင္ဘူးဆိုတာ မသိႏိုင္တာေၾကာင့္ အဲဒီအစားအစာေတြစားမယ္ဆိုရင္ေၾကာ္ၿပီး ကင္ၿပီးတာနဲ႔ သံပုရာသီး ဒါမွမဟုတ္ ေရွာက္သီးညႇစ္ၿပီးစားရင္ ပိုသင့္ေလ်ာ္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ စားၿပီးတာနဲ႔ သံပုရာရည္ေသာက္တာတို႔၊ ဗီတာမင္စီေဆး ျပားေသာက္တာတို႔ လုပ္ေပးဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္။
ေမး ။ ။ ဆရာ့ အေနနဲ႔ဲ႔ ျမဝတီစာဖတ္ပရိသတ္ကို ဘာမ်ားအႀကံျပဳ လိုပါသလဲဆရာ။
ေျဖ ။ ။ အစားအေသာက္ဟာ ကင္ဆာျဖစ္မႈ၊ ကင္ဆာကာကြယ္မႈကို ဆံုးျဖတ္ေပးတာမို႔ အစားအစာကို ေရြးခ်ယ္စား ေသာက္ဖို႔အလြန္ပဲ အေရးႀကီးပါတယ္။ ကင္ဆာမျဖစ္ေသးသူေတြအေနနဲ႔ ခုနကကြၽန္ေတာ္တင္ျပခဲ့တဲ့ Carcinogen ပါဝင္တဲ့ အစားအစာေတြကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေလွ်ာ့စားေစခ်င္ပါတယ္။ မျဖစ္တာေတာ့ အေကာင္းဆံုးပါ။ ကင္ဆာ ျဖစ္ၿပီးသူေတြအေနနဲ႔ လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့ အဆင့္ထက္ ပိုဆိုးမသြားရေလေအာင္ Carcinogen ပါဝင္တဲ့ အစားအစာေတြ ကို လံုးဝေရွာင္ၾကဥ္ၾကဖို႔ တုိက္တြန္းအပ္ပါတယ္။ ။
Credit: U Aung Chit
